Recenzja Fausta

Na przełomie 1844/1845 r. Turgieniew pisze recenzję Fausta Goethego, w której pod wyraźnym wpływem Bielińskiego formułuje postulat społecznego zaangażowania literatury i zarazem, rozlicza się z romantyzmem. Podobnie jak wielu krytyków rosyjskich tego czasu, daje specyficzną definicję romantyzmu, który pojmuje jako ?apoteozę osobowości”, preferowanie indywidualnych przeżyć i doznań poety, i jego całkowity indyferentyzm wobec rzeczywistości społecznej, a przecież – powiada ? ?kamieniem węgielnym społeczeństwa nie jest jednostka jako niepodzielna całość, lecz ludzkość, społeczeństwo, które posiada swoje wieczne, nienaruszalne prawa”. Te poglądy zbliżają Turgieniewa do pisarzy z kręgu Bielińskiego, skupiających się w tym czasie v,’ ugrupowaniu zwanym ?szkołą naturalną”. Program literacki tej szkoły przyciąga niebawem i autora Paraszy. W 1845 r. pisze komedię – wodewił Bez pieniędzy, formę popularną w tym kręgu literackim; w komedii tej, nawiązując do II aktu Rewizora Gogola, daje satyryczny wizerunek obyczajowości i kultury prowincjonalnego ziemianina. W tymże roku przygotowuje plan ?szkiców fizjologicznych” z życia dołów społecznych Petersburga, a w 1847 r. pisze opowiadanie Pietuszkoiu, podejmuje temat ?niskiej” rzeczywistości. W utworze tym, opartym na doświadczeniach Biednych ludzi Dostojewskiego, Turgieniew przeciwstawia banalną, pospolitą wegetację bohatera tytułowego jego wielkiej, sentymentalnej miłości. Dzieje nieszczęśliwej miłości biednego porucznika do piekarki Wasylisy ukazują zgubny wpływ trywialnego środowiska na jednostkę i jej los. Zgodnie z tradycją Dostojewskiego, głównego bohatera darzy autor szczerą sympatią i współczuciem.