Psycholog, socjolog czy psychiatra zajmujący się samowiedzą jednostki często stają wobec problemów etycznych, które z reguły są poważniejsze niż w innych dziedzinach badań empirycznych (por. Brzeziński, 1978 Kozielecki, 1979 Miller, 1972). Chcąc poznać samooceny i standardy osobiste, chcąc ujawnić intymne i prywatne informacje, uczeni uciekają się często do technik, procedur i trików, które budzą wątpliwości moralne

i które czasem są niezgodne z zasadami obowiązującymi w spo-łeczeństwie. Chciałbym pokrótce omówić cztery zabiegi eksperymentalne stosowane przez psychologów w czasie badań nad samowiedzą i następnie przedyskutować ich zasadność.

Zabiegi eksperymentalne. 1. W znacznej większości eksperymentów psycholog celowo podaje badanym nieprawdziwe informacje na temat ich osobowości i postępowania, ukrywa rzeczywiste oceny ich wyników działania. Dzięki tym zabiegom zamierza on lepiej poznać samowiedzę jednostki. Podam kilka przykładów, które zilustrują te tezy.

Cytowani już uprzednio H. Sigall i R. Gould (1977) szukali odpowiedzi na pytanie, jak poziom samoakceptacji wpływa na rozwiązywanie problemów intelektualnych. Projektując eksperyment wyodrębnili dwie grupy osób grupę o wysokiej samoakceptacji i grupę o samoakceptacji niskiej. Każda z nich odpowiadała na pytania kwestionariusza osobowości. Niezależnie od otrzymanych odpowiedzi osoby z grupy o wysokiej samoakceptacji otrzymały pozytywny profil swojej osobowości eksperymentator informował je, że należą do ludzi bardzo krytycznych, o dużych możliwościach kierowania innymi, wierzących we własne siły itp.